DOLAR
32,3653
EURO
34,9637
ALTIN
2.325,37
BIST
9.079,97
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
Mersin
Açık
26°C
Mersin
26°C
Açık
Cumartesi Açık
25°C
Pazar Az Bulutlu
24°C
Pazartesi Açık
24°C
Salı Az Bulutlu
22°C

Şerife ÜNÜVAR

MUTLU HAYAT

KUTSANMIŞ AĞACIN TANELERİ ZEYTİN

A+
A-

SAĞLIK ZEYTİNDEN ZEYTİN MUT’TAN       

       Zeytin,  zeytin ağacının meyvesi olup, yenebilen, usule uygun şekilde hazırlanmış, tüketilebilecek haldeki çekirdekli meyvelerine zeytin denir. Herkesin sofrasında yer alan, kahvaltılarımızın yeşiliyle- siyahıyla, yağıyla, lezzetiyle olmazsa olmazımız olan zeytini kahvaltının haricinde börek, meze ve salata ve benzeri pek çok yerde kullanırız. Zeytin insan sağlığında çok önemli yeri olan, hem taneleri, hem zeytinden elde edilen yağı ile beslenmemizin vazgeçilmezi adeta hayati bir iksirdir. Zeytin ağacı ve zeytinin tarihi, ekimi, toplanması, tüketime hazır hale getirilmesi sırasındaki işlem basamakları ve zeytinden elde edilen altın sıvı zeytinyağının işlenmesi ve elde edilişi, faydaları, zeytinyağından elde edilen diğer ürün çeşitleri anlattıkça anlatılacak ve sadece bir yazının konusu olamayacak kadar geniş bir alandır.

    Zeytin, dünyada yetişen ilk ağaçlardan birisi olarak kabul edilir. Tarih öncesi zamanlardan bu güne kadar gelen, zor şartlara kolayca adapte olabilen, yüksekliği 1000 (bin) metrenin altındaki yaylalarda, tepelerde, kurak, kırsal ve ılıman topraklarda rahatça büyüyebilen, uzun ömürlü bir Akdeniz bitkisidir.

   Zeytine kutsal bir misyon da yüklenmiş olup tüm dini kitaplarda yer alır.  Kuranda da Tin, Nahl, Nur ve En’am surelerinde zeytine uzun uzun yer verilmiştir.   Zeytin yeniden var oluşun ve insani değerlerin simgesidir. Nuh tufanında ağzında zeytin dalı ile gelen güvercin tufanın bittiğini müjdeler ve o zamandan bu vakte kadar zeytin, adaletin, barışın, bolluğun, bilgeliğin, başarının, ferahlığın, yaşamın, yeniden doğuşun, sevginin, bereketin, ölümsüzlüğün ve ümidin sembolü olmuştur

        Zeytinin, ticaret yapan kişilerce M.Ö. 3000 yıllarında Anadolu’dan Kıbrıs ve Girit Adasına götürülmüş olduğu düşünülmektedir. Gelişen uygarlıklarla birlikte, yetişme alanı daha da yaygınlaşmıştır. Türkiye haricinde İspanya, İtalya, Portekiz, Yunanistan, ABD, Fas, Mısır, Tunus, Libya ve Suriye ile dünyada bünyesine uygun iklim şartları olan diğer yerlerde ve hatta Amerika ‘da da yetişmektedir. Ülkelere göre zeytin ve zeytinyağı tüketme oranları hem ülke hem de kişi bazında farklılıklar gösterir. Tüm dünyada 900 bin civarındaki zeytin ağacının  %98 i Akdeniz havzasında dağlık ve tepelik yerlerde bulunur. Ege, Akdeniz, Marmara, Güneydoğu Anadolu, Kıbrıs, Karadeniz Bölgesi, Yukarı Mezopotamya ve topraklarımızın bazı ılıman iklim içeren yerlerinde de yetişir. Ülkemizde son zamanlarda zeytin yetiştiriciliği hızlı bir artış göstermektedir. Mersin, Gaziantep, Balıkesir, Aydın, Muğla, Manisa, Çanakkale zeytin yetiştirilen en önemli şehirlerimizin başında gelirler. Zeytin ve zeytinyağı bakımından dünya sıralamasında Türkiye 4. ülke konumundadır. TÜİK verilerine göre Türkiye’deki zeytinlik alanlar tahminen 712.000 hektar civarındadır. Buralarda son yıllardaki verilere göre 174 milyon adet civarında zeytin ağacı bulunmakta ve çeşit sayısı oldukça fazla olup tescilli 88 yerli ve 28 yabancı çeşit zeytin 40 ka yakın ilimizde yetiştirilmektedir. Ülkemizde iyi ürün alındığı yıllarda 1.800 – 2000 ton arasında zeytin elde edilmektedir. Zeytin ve zeytinyağı Türkiye ‘nin önemli tarımsal ihraç ürünlerindendir.

       Bu kadar verimli olan zeytin ağacının bakımı pekte kolay olmamakla beraber, tabiat şartlarına ve yangına dayanıklı olup rahat çoğalan bir ağaçtır. Ekilmeden kendiliğinden büyüyen zeytinlerde vardır. Bu zeytinler Yabani Zeytin ya da Delice diye isimlendirilir.  Zeytin yetiştiriciliği tarımsal istihdamın yanında, aile iş gücünü değerlendirme imkanı da verir.  Zeytin ağacı yetiştirmek için öncelikle fide hazırlama işlemi ile işe başlanır.  Uzunca bir süreçten sonra amaca en uygun fide hangisi ise o seçilip, genetik özelikleri dikkate alınarak dikilecek fide haline getirilir. Elde edilen bu fideler için uygun toprak ve iklim (don olmayan)  şartları, sulama şekli, arazinin hazır hale getirilmesi, arazinin durumuna göre ele alınacak diğer konular, en uygun dikim şekilleri tespit edilerek, gerekli şartlar hazırlanır ve fide toprakla usule uygun şekilde buluşturulur.  Zeytin fidesi dikildikten sonrasında ki zamanlarda fidenin uygun yöntemler ve mevsim özelliğine dikkat edilerek, belli aralıklarla ağacın fizyolojik özellikleri de göz önüne alınarak sulanması, usule uygun olarak budanması, uygun gübre kullanılması, gerekirse ilaçla çeşitli hastalıklara karşı korunması, çapası, gerekli hallerde aşısı ve çevresinin bakımı yapılır.  Ağacın zeytin vermesi fide toprağa dikildikten sonra neredeyse 5-7 seneyi bulmaktadır. Meyvenin olgunluk dereceleri vardır ona göre toplanır.  Zeytin Hasattın da renk ve olgunlaşma zamanı aynı ağaçta bile farklı zamanlarda olur. Zeytinin meyveleri şekil, olgunlaşma, yağ oranları ile yetişme yerleri yönünden farklılıklar gösterir ve ona göre farklı isimler alırlar. Zeytinin bölgelere göre sofralık ve yağlık yüzdesi değişmektedir. Bakımlı ve yeri iyi ağaçlarda kökler 7 metreye civarına kadar uzayabilir. Gövdesindeki halkalardan yaşı rahatça hesaplanabilir. Meyilli arazide erozyon kontrolüne yardımcı, yangınlar ve zor iklim şartlarına dayanıklıdır.  Meyvesi gelişme ve büyüme sürecinde soğuğa karşı duyarlıdır. İklim koşulları, tarımsal uygulamalar ve genetik özelliklere göre verim değişmektedir.  Yüksek katma değerli ve ekonomik getirisi olan bir ağaçtır. Özellikle verimli yıllarda, iyi ürün alındığı zaman ekonomik faydası fazla olan bir bitkidir. Sağlık ve kozmetik sektörü de dahil katma değeri olan, tüm insanlar için önem arz eden bir üründür.   

     Zeytin sanki Allahın kutsadığı, ölmez bir ağaçtır. Bereketli, verimli ve cömerttir.  Zeytin ağacı; meyvesinden, yaprağına, odunundan çekirdeğine kadar her bölümüyle çok değerli ve faydalıdır. Pek çok alandaki sektörlere hammadde oluşturan zeytin ağacının meyvesinden yeşil sofralık ve siyah sofralık zeytinler sofralarda, meyvesinden elde edilen yağı da zeytinyağı olarak yemeklerde kullanılır. Bunların dışında sabun yapımında, kozmetik sanayide, küspesinden yakacak veya gübre, çekirdeklerinden farklı takılar, yapraklarından da çeşitli endüstri dallarında yararlanılır. Ayrıca kurumuş ya da budanmış kısımlarında ki odunlardan ya yakacak olarak ısınmada veya tabak çanak gibi eşyalar yapmada da faydalanırız.

   Zeytin Akdeniz havzasında yaşamın, lezzetin, kültürün ana unsuru olup buralarda asırlık zeytin ağaçlarını görmek mümkündür. Mersin’in Mut ilçesine bağlı Haydar köyündeki zeytin ağacı,  Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları Ve Müzeler Müdürlüğü Adana Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma ve Bölge Kurulunca 23.12.2009 tarihinde “ Anıt Zeytin Ağacı “ olarak tescillenmiştir. Anıt Zeytin Ağacının 1300 yıllık yaşı, 6,28 metrelik gövdesi ve yerden 5 metre yüksekliğiyle ülkemizde ki en yaşlı ağaçlardan birisi olduğu tescillenerek kayıtlara geçmiştir. Anıt ağaç verimli yılında 150 -200 kg civarında ürün vermektedir. Bundan başka Mut İlçesinin Çortak ve Kurtuluş mahallelerinde tescillenme işlemini bekleyen iki ağaç daha vardır. Ege bölgesinde de birkaç yüz yıllık zeytin ağaçları bulunmaktadır.

    Mut’ta zeytin yetiştiriciliğinin tarihi 1300 yıllara dayanır. Mut ‘un geçimli köyünde yapılan arkeolojik kazılarda Roma dönemine ait “Zeytin Pres Yeri “ bulunmuştur. Mut sofralık zeytinin dünyada ilk hasat edildiği yerlerin bir kaç tanesinden biridir.

     Mut yerleşim yeri olarak M.Ö.2000 yıllarda Romalılar tarafından Roma kolonisi olarak Orta Toros sıra dağlarının endemik ortamının, kekik kokulu güney eteklerinde ve Göksu Nehri çevresinde kurulmuş olup M.S. 700 yıllarında Orta Asya’dan gelen Yörük Boylarının şehri olmuştur. İç Anadolu’nun Akdeniz’e Toros Dağlarının zirvesindeki Sertavul Geçidi ile bağlandığı zorunlu ticaret yoluna ev sahipliği yapar ve Karaman –Silifke arasında köprü vazifesi görür. Mut Akdeniz’e 70 km uzaklıktadır, ama denize sahili yoktur. Hiç işgal edilmemiştir ve 5 sene Karaman Oğulları’na başkentlik yapmıştır. Halk tarım, meyve- sebzecilik ve küçükbaş hayvancılıkla uğraşır. Mut Akdeniz iklimi ve karasal iklimin özelliklerini birlikte taşır,  yüksek ısı ve düşük neme sahiptir.  Polen Poyrazı çok görülür. Coğrafyası ve özel mikro klima iklim şartları ile verimli toprağının yapısından dolayı “zeytin sineği olmayan” “ilaçsız üretilen kaliteli, asit oranı çok düşük, zeytinin başkentidir”. Mut zeytini sofralık olarak hasat edilmektedir.  Mut ve çevresindeki 60 civarında kırsal alanda, 12,5 milyon zeytin ağacı bulunmaktadır.  Son yıllarda halkın bilinç düzeyinin yükselmesi ile birlikte zeytin ve zeytin yetiştiriciliğinin dolayısıyla da sağlıklı “Mut Zeytinyağının” önemi de daha da artmıştır. Zeytinyağı için Mut Ticaret ve Sanayi Odası tarafından 2015 yılında coğrafi İşaretleri başvurusu yapılmış ve Türk Patent ve Marka Kurumundan (TÜRKPATENT) “coğrafi işaretler” onayı alınmıştır. Mut’ta üretilen zeytinyağlarında Türkiye haritası ve Mut zeytinyağı logosu kullanılacaktır. Böylelikle Mut Zeytini ilaçsız yetişmesinin yanında ” coğrafi işareti” ile de gücüne güç katmıştır.  Mut ekonomisine büyük katkı sağlayan zeytinin, Mut’ta bu sene 8. Yapılan” Mut Zeytin ve Zeytinyağı Şenliği” ile   ”Sağlık Zeytinden, Zeytin Mut’an“diyerek bir kez daha bu özellikleri nedeniyle Mut Zeytinyağının ve Zeytininin önemine vurgu yapılmaktadır.

>>>>>> DEVAM EDECEK…

Şerife ÜNÜVAR : Gıda Teknolojisi Formotörü ve Uzmanı /Eğitimci/Araştırmacı Yazar   

KAYNAK GÖSTERİLMEDEN ALINTI YAPILAMAZ

Yazarın Diğer Yazıları
Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.