İlk kahvehaneler 1555 yılında Halep ve Şam’dan gelen kişilerce İstanbul, Tahtakale’de açılmıştır. Burada özellikle okur yazar kesimden insanlar toplanıp kitap okur, satranç veya tavla oynarlardı. Bu gelenek zamanın şartlarına göre gelişerek ve değişerek günümüze kadar devam etmiş ve etmektedir.
Geçmişte kahvehanelere “kıraathane” de denirdi. “Kıraat” okumak, “hane” ise ev anlamına gelir, kıraathane ise “okuma evi” olarak tarif edilir. Kıraathane ismi, günümüzde pek kullanılmamakla birlikte, bazı nostaljik mekanlarda bu isme rastlanmaktadır: Mesela Dostlar Kıraathanesi.
Kahvehane veya kıraathane; çay, ıhlamur ve kahvenin yanı sıra çeşitli meşrubatların ve nargile gibi tütün ürünlerinin servis yapıldığı, masa oyunlarının oynandığı, sohbet edilen ve yine birçok aktivitenin yapıldığı mekanlardır.
Günümüzde ise kahvehaneler; neredeyse sadece iskambil, domino, okey, tavla ve kısmen satranç oynanan yerler haline geldi. Bazılarında sembolik bir okuma köşesi olsa da pek ilgi görmemektedir. Masalar, genellikle oyun masalarıdır; sohbet için oturulun birkaç masa varsa da dörtlü bir oyun grubu geldiğinde kahvecinin ricasıyla oyuncuya devredilir. Yani sohbet etmek için gelenler ikinci sınıf müşterilerdir, getirisi azdır ve kenarda köşede kalırlar; bir süre sonra da gelmez olurlar.
Oyun masalarının sohbeti ise kareyi tamamlayıncaya kadardır, birbirleriyle hal-dert lafı etmeye bile zamanları yoktur; uzun zamandır görmediği dostları geldiğinde, ancak “merhaba” diyebilecek haldedirler. Hele yaylalarda, kahveler tıklım tıklım doludur; sandalye bulmak ve bir arkadaşının masasına ilişmek bile çaba ister. Yani yancıların da işi zordur.
Halk arasında “kahve kültürü” diye bir kavram kullanılır; bu esasen “kahvehane kültürü”, hatta “kahvehane alışkanlığı” veya “oyun alışkanlığı” dır. Kahvehane kültürünün; buluşma, sohbet, eğlence gibi olumlu yönlerinin yanında zaman öldürme, aile ile ilgilenmeme, kumar ve benzeri oyunlar gibi olumsuz yönleri de vardır ve bu durum yaşam kalitesini de etkilemektedir. Günümüzde kahve kültürünün anlamı, kahve alışkanlığı hatta oyun alışkanlığıdır.
İnsan, sosyal bir varlıktır ve sosyal ortamlara katılma ihtiyacı duyar; kahvehane bunlardan biridir. Ama her şeyi kararında yapmak gerekir. Kahvehanelerin çoğunun sağlıksız mekanlar olduğunu, insan sağlığını olumsuz etkilediğini unutmamalıyız.
Sağlığımız kıymetlidir, zamanımız kıymetlidir, ailemiz kıymetlidir; ihmale gelmez.
MehmetAkpınar
Mut 300624
