1975 yıllarından bu yana dost olduğumuz Halk Bilimci Hayrettin İvgin’i Ankara’da Kültür Ajansta ziyaret ettim. Özlem giderdik. Mut’ta Karacaoğlan Şenlikleri, Silifke’de Müzik ve Folklor Festivali, Silifke Türkmen Şenlikleri. Özcan Seyhan, Felteş Dede, Yahya İnanıcı, Muhammet Gür, onları andık.
Bana 2016 yılında yazdığı Manas Destanı Romanını hediye etti. Onu bir çırpıda okudum. Altay Dağlarında Kırgızların yokoluştan varoluşa geçen döneminin destanı; MANAS’ın doğumu, mücadele dönemi, Toplumu sömüren, Sarı Çin lere ve onların uşaklarına karşı mücadelesini gördük. Manas doğar, çocukluğu , gençliği, tüm yaşamı 40 yıla sığar. Konar, göçer yaşamın içinde atlar önemlidir. Kahraman kadar atlar da önemli bir etmendir. Atlar için savaşlar yapılır.
Her kutlu gün için ziyafetler çekilir. İslamiyet öncesi, Şaman inancı , doğa sevgisi, insan sevgisi, at sevgisi. Ama yokluk içinden, savaşarak varlığa dönüşür. Aşiretten, devlete giden yolları geçerler. Dağlar, taşlar birden kısalır. Bir uçtan bir uca; kahraman atlar sayesinde kısalıverir. Kırgızların bir araya gelişleri, zulme karşı savaşmaları. Tüm kahramanlar Manas ile birleşir. Her kahraman bir Manas olur.
Özet olarak :
“ bir çok mitolojik unsuru, Gök Tanrı inancını ve Şamanist izleri bünyesinde barındıran Manas destanı ; yalnızca Kırgızların değil, Türk Dünyasının en önemli destanıdır. Bu destan yalnız mitolojik unsurları değil, Kırgız Türklerinin gelenek- göreneklerini ve folklorik unsurlarını da taşımaktadır. Manas ın ortaya çıkışının 1000 yılların ötesine vardığını bütün bilim insanları söylemektedir. Varyantları ile birlikte bir milyon mısra ya ulaşmaktadır. Dünyanın en büyük destanıdır. Manas bir destan değil, sekiz kuşağı içine alan bir sözlü anlatıdır. Manas, Semetay, Seytek, Kenenim, Seyitim, Asılbaça- Bekçeçe , Sombilek ve Çiğatay.
Bu mitolojik destan-roman sekiz kuşağın ilki olan MANAS ‘ın kahramanlıklarını ve hayatını dile getirmektedir.
Bu destan dünyada ilk defa ünlü Türkolog Radlov Vasiliyevich (1837-1917 ) derlemiş, 1885 ılında Kırgızca ve Almanca yayınlamıştır.
Bu romanda ; Kırgız Cumhuriyetinin halk ressamı Teodor Gertsen’in yaptığı ; MANAS destanın ruhunu en iyi şekilde aktardığı resimler yer almaktadır. TİKA nın yayımladığı Manas adlı kitaptan izinleri alınarak romana alınmıştır. “
Romanı heyecan ile okudum. Ders veren notlar vardı. Şunu kavradım, ümitsizliğe kapılmamak. Osmanlı’nın çöküşü sırasında o ruhu taşıyan Çanakkale ruhu, Kırguzların ruhu ile aynı örtüşüyordu. Öleceğini bile, bile savaşmak, aynı şeyleri Manas ta da gördük. Manas , Mustafa Kemal oldu. Halk onun ardından yürüdü hedefe doğru. Kurtuluş hedefi.
Hep bir kahraman beklenme geleneği buradan geliyordu. Bu halk bir kahraman görürse, ona sıkı, sıkı sarılmayı biliyordu. Bu gelenek içimizde hala yaşıyor. Manas destanında üreten toplumu görüyoruz, hem üretiyor, hem de toy larda yemesini biliyor.
Ülkemizde bir sıkıntı varsa, üretmeden , tüketme sevdasından kaynaklanıyor. Ataylardaki üretme geleneğinin devam etmesi lazım. Bunu yaratacak kahramanlara, önderlere gereksinim var.
Manas romanı, Manas destanını okumak lazım. Özümüzde var olan güzellikleri görmek lazım. Hayretin İvgin dostumuzun emeklerine sağlık, yüreklerine sağlık. Daha nice yapıtları bizlere kazandırması dileğiyle.
(*) MANAS DESTANI / HAYRETTİN İVGİN- Kültür Ajans yayınları – Konur Sokak
No: 66/ 7 KIZILAY-ANKARA .
