Akdeniz ve Anadolu uygarlığının bütün izlerini taşıyan Mut’un tarihi MÖ 2000 yıllarına kadar gitmektedir.
Torosların orta kesiminde yer alan Sertavul Geçidi ve onu tamamlayan Göksu Vadisi, askeri-stratejik bir öneme sahip olduğu gibi ticari açıdan da eski çağlardan itibaren yöreye yakın güçlü devletlerin ilgisini çekmiş, çeşitli devletlerin hakimiyet kurma mücadelelerine sahne olmuş ve bu nedenle de sık sık el değiştirmiştir.
Türkler Anadolu’nun fethinden itibaren Göksu (Calycadnus-Kalykadnos) ırmağının iki tarafındaki bölgeye “İçel” (İç-il) demişlerdir. Selçuklular bu adla “Taşlık Kilikya” denilen bölgeyi anlamışlardır. Eski çağda Mut, Silifke, Ermenek ve Anamur ile birlikte Taşlık Kilikya’nın dört şehrinden biri olmuştur. Türkler memleketin iç kısmını hemen hemen tamamıyla kaplayan engebeli taşlık alanlara “Taşeli” ismini vermişlerdir.
Mut ilçesinin tarihi, çok eski devirlere kadar dayanmakla birlikte, bu tarih İçel tarihiyle şekillenmektedir.
Mut, Türk fethinden önce Arzavan Krallığı (MÖ 1750), Hititler (MÖ 1865), Frikler (MÖ 1180), Asurlular (MÖ 839 – 834), Makedonlar, Selefkoslar, Ermeni Krallığı, Romalılar, Arap-islam devletleri hâkimiyetini görmüştür.
MÖ 546 yılında bölge Perslerin eline geçmiştir. Kilikya’da Pers egemenliği MÖ IV. yüzyıla kadar sürmüş, MÖ 334’de Makedonya Kralı iskender, Pers egemenliğine son vermiştir. Mut, Büyük İskender’in ölümünün ardından komutanlarından Selofkos’un eline geçmiş; bölge, MÖ 64 yılına kadar Selefkoslar’ın elinde kalmıştır.
MÖ 50 de Kilikya kentleri Romalıların hâkimiyetine girmiştir. Claudiopolis (Mut), Roma İmparatorlarından Sezar Claudios tarafından MÖ 41 yılında bir koloni (sömürge) şehri olarak kurulmuştur. Bundan dolayı belde bir süre Claudiopolis adını almıştır. Koloni, bölgeye kuzeyden gelen büyük yolun Kalykadnos (Göksu) vadisine girdiği yerde seçilmiştir. Theophanes bu şehri, Toros’un iki sırtı arasında bir vadide olarak tarif edmektedir.
Kilikya Bölgesi, MS 395 yılında Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılması ile Bizansların eline geçmiştir. Anadolu topraklarının askeri ve idari themalara ayrıldığı İmparator Heraklios zamanında Mut, Adana ve İçel bölgelerini içine alan topraklar merkezi Tarsus olan 13. Thema içinde yer almıştır.
Bizanslılar döneminde Arap-İslam ordularının bölgeye olan akınları artmış, 634 – 644 yıllarında Kilikya’ya kadar ilerlemişler ve Mut, Halife Hz. Ömer zamanında Müslüman Arapların eline geçmiştir.
Kilikya Bölgesi, Hz. Ali ile Şam Valisi Muaviye (Emevi Devleti’nin kurucusu) arasındaki iktidar mücadelesinden yararlanan Bizanslıların eline geçmiş, ancak yeni akınlarla bölge tekrar Müslümanların eline geçmiştir.
Abbasi Halifelerinden Harun Reşit (786 – 809) zamanında Bizans sınır bölgelerinde kurulmuş olan Avasım (Tampon bölge) ismi verilen şehirlere (Bölgede Çukurova’nın sınırı olan Toroslar’a) Türkmen aşiretleri yerleştirilmiştir.
Mut, Harun Reşit döneminde ele geçirilmiş ve komutanlarından Ebu’l-ferec el-Turki, yönetici tayin edilmiştir.
DÜNDEN BUGÜNE HER YÖNÜYLE MUT
