Mut’ta esnafların yoğun olarak bulunduğu tarihi iç ve dış çarşının dar sokaklarında adım adım yürürken Cuma gününün kalabalıkları bu sokağa uğramamıştı. Çarşı esnafı oldukça geniş bir yelpaze sunuyor; terziler, berberler, sobacılar, dericiler, demirci ustası, giyim mağazaları, ayakkabı tamircisi, kumaşçılar, lokanta, züccaciye ve çay ocağı vs.
Bir sokak aşağısında Çınaraltı parkı ve Cuma pazarı hınca hınç kalabalıklarını ağırlarken, dükkânların sayısı kadar gün boyu kaldırımlarında gezen insan yoktu denilebilir. Çoğu ile sohbet etme imkânı buldum. Beraber çay içtik ve ikram ettikleri meyveleri yine beraber yedik. Misafirperverlik en üst düzeyde idi. Ancak, yüksek enflasyonun getirdiği finansal sıkıntılar çarşı esnafına da yansıyordu.
Esnaflık giderek daha zorlu ve sorunlu bir hale gelmiştir. Çarşı esnafının çoğu atadan devralma dükkânlarında ya da çıraklık döneminden beri bulunduğu mahallesinde tabiri caizse kendi yağıyla kavrulmaya çalışıyor. Çoğunun emekli maaşı ya da bahçe geliri olmazsa hayatta kalma şansları yok. Bir başka esnaf ise “babadan kalma dükkân kendimizin olmasa işin içinden çıkamam ve zarar ederim” diye düşüncelerini ifade ediyor. Çocukları da baba mesleğini tercih etmek yerine kendi yollarını çizmişler. Çünkü baba mesleği onlara gelecek vadetmiyor.
Tarihi çarşı esnafının çoğunluğu mutsuz ama sohbet ederken geçmişten yansıyan o esnaflık ruhunu hala görebilmek insanı hem mutlu ediyor hem de hüzünlendiriyor. Her şeye rağmen işini sevenler var. Tatmin edici kazançları olmamasına rağmen, siftah etmeden günü kapatanlar var. Başka bir iş bilmedikleri için işini devam ettirmeye çalışanlar var. Mut’un en eski çarşısı olan iç çarşı ve dış çarşı esnafının ruhu da yıllar içerisinde yorgun düşmüş.
Yüksek maliyetler nedeniyle birçok zanaat işleri yok olmuş (örneğin çanak, çömlek yapımı) bazıları da imalattan servis/tadilat hizmetlerine (kunduracılar, terziler gibi) dönüşmüştür. Zanaat ürünlerini satın alma nedenlerini belirlemek çok önemlidir. Değişime uyum sağlayamaması ve bu konuda taleplerinin olmaması geleneksel zanaat işlerinin geleceğini tehdit eder hale gelmiştir.
Esnaf ve zanaatkâr olarak nitelendirilen kesimin sorunlarını çözebilmek için daha derin analizlere ve farklı bakış açılarına ihtiyaç var. Bir takım iyileştirmeler ve organizasyonlarla bu bölgeleri yeniden eski canlılığına kavuşturabiliriz. Çağımızın hızla değiştiği ve çabuk tüketildiği bir ortamda profesyonel tasarımcı ve zanaat buluşmaları organize edilerek esnaf ve zanaatkârların değişen koşullara uyum yeteneği artırılabilir. Üstelik zanaat ürünleri kitle üretiminin getirdiği tek tipleşmenin dışına çıkıp kişiselleştirilmiş ya da özgün ürünler sunarak varlığını sürdüreceğini de ispatlamıştır. Çağımızın hızla değiştiği ve çabuk tüketildiği bir ortamda en can alıcı talep olan sürdürülebilirlik konusuna yerelin kendi dinamikleri içerisinde cevap aranmaya çalışılması önemlidir.
Zanaat işleri öze sahip çıkma, kaybolan el sanatları ya da köklere bağlı kalma meseleleri Alman filozof Martin Heidegger’in de ifade ettiği gibi marazi bir romantizm, akıl dışı olana güzelleme ya da geri dönülemez bir şekilde geçip gitmiş bir dünyaya hasret dolu bir yakarma mı? Yoksa potansiyel fırsatlara sahip sürdürülebilir işler mi? Bunu zaman gösterecek…
Yılların değişmeyen dar sokaklarında
Kaldırım taşlarının solgun kalabalıklarında
Küçücük dükkânı loş ışığında
Günün her anı çalışır Usta
