“Bende şu dünyaya geldim geleli
Emanetten bir don giymişe döndüm
Sahibi çıktı da aldı elimden
Yüce dağ başında buymuşa döndüm. “
PİR SULTAN ABDAL
TRT İstanbul Radyosunda programlarını dinlediğim Ümit Kaftancıoğlu’nun Yelatan romanını 7 ARALIK 1974 tarihinde alarak bir çırpıda okumuştum. Örenköy’de vekil öğretmenlik yapıyordum. Beni ziyaret eden Mehmet Uysal ile çoğu bölümlerini birlikte okuduk.
Yıllar sonra kitaplığımdan alarak tekrar okudum. Okudukça ilk okurken hayaller kurduğum Kızılgeçit Vadisi gözümün önüne geldi. Kış günleri yağan kar, üşüşen vadide oradan oraya uçuşan kuşlar, onların acı acı öten sesleri, Bolkar Dağlarından gelen esinti ve Yelatan’dan gelen, karla gelen yaşam ile örtüşüvermişti.
Aşır ile Güllü’nün romanı. Onların yaşamı. Erkek evlat için varsıllıktan yoksulluğa giden yol. Kış günlerinde ahırda hayvan olmak. Onların sütü, yoğurdu. Ama her şeyden öteye paylaşılan sıcak hava.
Aşır Güldene ile yaşarken bir kızları oluyor ama oğlan istiyorlar. Çözüm kuma getirmek. Güldene kendi eliyle komşu köyden Güllü’yü getiriyorlar. Kadınlar arasında rekabet. Dokuz ay sonra doğan erkek evlat. Doğan Bin Ali‘yi Güldene sahipleniyor. Ona çocuğu gibi bakıyor. Oysa kendi çocuğu Cennet Kınalıgil de büyümeye devam ediyor.
Her yıl ardı ardına oğlan, ara sıra kızlar. 6 çocuk. BİN ALİ, İBRAHİM, MİYESE, FERMAN, RIZA ve YALNIZ (Okula gitmeden mektup yazıp, okuyan çocuk). Her doğan çocukla yoksulluk başlıyor. Köyden başka yere göç. İnek, koyun satılıyor. Zorlu yollar. Gittikleri yerde amele olmak. Bir yıl demeden köye dönüş. Çocuklara, kendilerine aş bulamamak. Bir yere çoban giden çocuktan medet umma.
Yelatan’dan istiyorlar. Oda veriyor. Erkek evlat. Ama ondan aş , ekmek istemiyorlar. Ya da Yelatan o işlere bakmıyor. Yelatan ziyaret yeri. Yüce dağdan kar kış geliyor. Her kış baharı, yazı aratıyor.
1940’lı yıllar, yoksulluk, ot ile gelen mutluluk sevinci. Ama her şeyden öteye onlara can simidi Köy Enstitüleri. Cılavuz Köy Enstitüsü onların imdadına yetişiyor. 4 çocuk köy enstitüleri yolunda. Öğretmen olacak, köyüne gelecek. Evinde ekmek olacak.
Aşır kızı cennet Güldene‘nin yanına toprağa sırlanıyor.
Her şeye rağmen hepsi büyüyorlar. Ama anaları Güllü’yü arayıp sormuyorlar. Ona bir mektup yazmıyorlar. Onları bekliyor. Bir ses, haber bekliyor.
Yeletan’a yüzünü dönüyor.
“Duy benim sesimi de! Onu nasıl duydun, oğul uşağa kattınsa, beni de duy. Ak kağıt üstünde karalı haberlerini ulaştır bana.” diye kargıçlıyor (ileniyor ) Sonra göz yaşlarıyla gene bomboş damlara girip ağlamaya, gümrenmeye (dertli dertli ağıt söyleyip ağlama) başlıyor.
“Kazdığım arklardan sular akmadı aman!
Uçtu yavrularım geri bakmadı anam anam, anaaaam!
Bir ömür yaydım da cücük çıkmadı anam anam
Boş yuva beklemiş yoz kuşa döndüm anam, anaaaam!”
(*) 1. YELATAN- ÜMİT KAFTANCIOĞLU- ROMAN – REMZİ KİTAPEVİ-İSTANBUL.
2. ÜMİT KAFTANCIOĞLU KİMDİR:
1934 yılında Kars’ın Hanak ilçesinin Saskara (Koyunpınar) köyünde doğdu. Okuma yazmayı küçük yaşta öğrendi. Cılavuz Köy Enstitüsüne gitmek için yıllarca uğraştı. Bu çetin uğraşıyı TRT 1970 Hikaye Büyük Ödülü’nü alan DÖNEMEÇ‘te öyküleştirdi.
Cılavuz Köy Enstitüsünü, daha sonra Eğitim Enstitüsü Edebiyat bölümünü bitirdi. ilk ve orta okulda öğretmenlik yaptı. Daha sonra İstanbul Radyosunda uzun süre radyo programları yaptı.
HAKULLAH adlı röportajı ile 1972 Ali Naci Karacan birincilik armağanını aldı.
TEK ATLI TEKİN OLMAZ, ÇARPANA adlı iki kitabı daha çıktı.
3. ÖZEL NOT: Ümit Kaftancıoğlu ile 1975 yılında Mut’ta Karacaoğlan Şenlikleri’nde tanıştım. Aynı yıl İstanbul’da Uluslararası Folklor Sempozyumunda, 1978 yılında önce Hacı Bektaş Şenliklerinde daha sonra Yakacık Şenliklerinde birlikte olduk. Yakacık’ta o çınar altında Fakir Baykurt, Osman Şahin, Necati Tosuner ve İstanbul Boğaziçi Üniversitesi Folkor Kulübü üyeleri ile birlikte hoş sohbetleri unutamıyorum.
4 Nisan 1980 tarihinde onu çalıştığı İstanbul Radyosu önünde katleden faşistleri hep lanetle anıyoruz. 14 Temmuz 1980 yılında oğlumuz olduğunda onun adını koyduk. Ümit Halit Üçyıldız. O sanatçı ruhu ile yaşıyor. Torunu Ümit Kaftancıoğlu onu yaşatıyor.
Ümit Kaftancıoğlu hep yaşıyor. Şimdilerde İstanbul‘da onun gelini Canan Kaftancıoğlu onun yolundan gidiyor. Biliyoruz: ötekiler bir araya gelecek. Yönetime gelecek. Faşist katillerden hesap sorulacak.
