9.11.1989 tarihinde Seka’da çalışmakta iken Yüzbaşı Felahattin Özçelik tarafından bana bir kitap hediye edilmişti. O yıllarda okumuştum. Yıllar sonra tekrar okudum. 1920 yıllardan 1970’li yıllara uzanan bir dönemin romanı. İmparator; roman kahramanı Fehmi Çok (Vehbi Koç )’u anlatıyor. Nalbura dükkanından Holdinglere uzanan bir roman. Yani İmparatorluğu yakalamış.
Türkiye Büyük Millet Meclisi inşaatı devam ediyor. Ama bir türlü çatıda kremit bulamazlar. Fehmi Çok’un dayısı, Ankara siyasetinin yakınları,
“Ben yeğenime bir soruyum “ der. Olur alınca, dükkana uğrar.
“Yeğenim senin kafan çalışır. Meclis binası yapılıyor, çatıya kiremit bulabilir misin?“ der.
“Bulurum dayı. Benim işim yok olanı bulup, satmak.“
Hemen Kale içine doğru gider,
“Size 20 para bana, kiremit getirin. Eski olması önemli değil, ama kırık olmasın. “
Önü yazdır, herkes evinin damına çıkar, kiremitleri kırmadan çıkarırlar getirirler. At arabalarını yüklenen kiremitler meclis binası inşaatına yola çıkar. 20 para alınan kiremitler 40 paraya satılır. Önemli olan kiremitler bulunmuş, meclis açılmaya hazır hale gelmiştir.
İşte roman kahramanımız Fehmi, yeni hükümet ile tanış olmuş, yeni meclis, yeni yönetim derken cumhuriyet kurulur. Yeni devletin çarkları dönerken katkı sunmaya başlar. Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Celal Bayar her çağırdığında gider, onlara yardım eder. Ama dükkanı büyür.
İktisat Kongresi, İş Bankası fabrikalar kurulur. Atatürk İş Bankasına 500 bin lira sermaye koyarken, İsmet İnönü 20 bin sermaye koyar. Fehmi Çok 100 bin sermaye ile ortak olur.
Bir bakarsın, çağrılınca giden Fehmi, gün gelir başı sıkışan siyasetçi ona gitmeye başlar. 1938 sonrası, 1946, 1950, 1960 yıllar. İsmet İnönü,Celal Bayar, Adnan Menderes. 27 Mayıs ihtilal i, yeni Anaysa, demokratik haklar. İşçilere, halka verilen yeni haklar. Sermaye çıkarları ile ters düşen yasal haklar.
İşçilerin grevleri, yeni gelişen siyasi hareket. Solun çıkışı. İşçi partisi. CHP bölecek bir siyasi hareket görülürken, sonra kapatmak için çare arayışları.
Ama Fehmi Çok’un oğlu olur. Bütün işçilere ikramiye ödenir. Eh çocuğun doğum günlerinde ikramiye ödemeleri. Toplumsal bakış. Devletten kazandığını , sosyal amaçla yatırıma dönüştürmek. Öğrenci yurtları yapmak. Okullar açmak.
Sermayeyi arkasına alıp, hükümetleri yola getirme , Amerika, Avrupa, Rusya ile ortak pazarlar yaratmak. Siyasete yön verirken, bir işveren çocuğu kaçırılıyor, fidye veriyor. Gün geliyor, Fehmi nin torunu Filistin yollarında vuruluyor.
Torunu ne diyor :
“Hep kazanmışsınız dede, anlattıklarınızdan bu anlaşılıyor. Güçlü olduğunuzdan kazanmışsınız. Ya insanlar sizden güçlü olursa. Ya bir kez yitirirseniz? “
Kahramanımız Fehmi nin beynine bir tokmak vuruyor. Bu kez beyninin en duygulu yerinde :
“ YA BİR KEZ YİTİRİRSENİZ… YA BİR KEZ YİTİRİRSENİZ. YA BİR KEZ YİTİRSENİZ? “
Anladık ki, yaşadığımız çağda, sermaye, içli dışlı olduğu Avrupa, Amerika ya da Rusya ile birlikte çok şey yaşatmışlar topluma. Sağ , sol diye bölmüşler. Sonra Alevi, Sünni demişler, sonra Kürt- Türk demişler. Yetmemiş İslam içinde de tarikatlar türetmişler.
Cumhuriyet döneminde devlet ve sermaye ile birlikte kazanılan tüm değerler, özelleştirme GIYGIDISI içinde bir , bir satılmış. Her bir yerli sermaye yok olmuş. Cumhuriyet, demokrasi kavramları yerine ümmete dayalı bir düzen yolunda adım, adım gidiyoruz.
Şimdi görüyoruz ki, her şeye rağmen Fehmi Çok un çocukları , torunları dimdik ayakta Cumhuriyet kazanımlarına destek olmaya devam ediyorlar.
İmparatoru okumak lazım. Okuyup, tarihe bakmak lazım. Kendilerini dev aynasında görenlere , bir kez anımsatmak lazım.
“ YA BİR KEZ YİTİRİRSENİZ… YA BİR KEZ YİTİRİRSENİZ. YA BİR KEZ YİTİRSENİZ? “
(*) İmparator / Roman / Erol Toy: MAY YAYINLARI (Nadir Kitap’tan temin edilebilir)
